«سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ»
دوراهی‌های اخلاقی
دوراهی اخلاقی موقعیت‌هایی هستند که بین انتخاب دو یا چند گزینه گرفتار می‌شویم، بنحوی که هیچ‌کدام راه‌حلی که با دستورالعمل‌های اخلاقی پذیرفته شده سازگار باشد، پیش روی ما قرار نمی‌دهد. زمانی که فرد با یک چالش اخلاقی مواجه می‌شود، مجبور می‌شود گزینه‌ای را انتخاب کند که شاید با اصول اخلاقی یا هنجارهای اجتماعی تثبیت‌شده‌ای همچون قوانین و آموزه‌های دینی (ethics) یا با ادراکات اخلاقی درونی انسان درباره کار درست و غلط (morality) همخوانی نداشته باشد.
با چند دوراهی اخلاقی آشنا شویم؛
شما در چنین موقعیتی چه می‌کنید؟
یک راز حیاتی
پسرتان تازه کارش رونق گرفته و به با کلی زحمت دستش را جایی بند کرده‌اید، برایش زن می‌گیرید و تشکیل خانواده می‌دهد و همه چیز خوب است تا آنکه یک روز به شما رازی را می‌گوید، پرده از جنایتی غیرعمدی برمی‌دارد. اما شخص دیگری را به جای او بازداشت و در زندان کرده‌اند. چه می‌کنید؟ پی‌اش را نمی‌گیرید؟ به پلیس خبر می‌دهید؟ کمکش می‌کنید از کشور خارج شود؟
دوست طعنه‌زن و عیب‌جو
دوست شما بسیار شوخ‌طبع است. با این حال، گاهی اوقات شوخی‌های او تا حد تمسخر دیگران، آن هم با شیوه‌های آزاردهنده پیش می‌رود. مثلاً او نقص فیزیکی افراد را دستمایه شوخی می‌کند یا به دنبال چیز عجیب و غریب یا متفاوت در دیگران است و اظهارنظراتش بسیار ناخوشایند است. وقتی با دوست‌تان این کار را می‌کند، بشدت ناراحت می‌شوید. آیا به او تذکر می‌دهید یا از سر ناچاری همراه او می‌خندید؟
بزن و در رو!
اواخر شب، در یک طوفان شدید در حال رانندگی به سمت خانه هستید. یک آدم مست به یکباره می‌پرد جلوی ماشین شما و شما سعی می‌کنید بایستید، اما به او می‌زنید. کسی شما را نمی‌بیند. یک آدم مست و بی‌خانمان و با ظاهری کثیف و ژولیده انگار هم بی‌کس و کار است. شما برای اینکه بدانید او چقدر آسیب دیده است، پیاده می‌شوید اما متوجه می‌شوید که او مرده!
شما تابحال حتی یک تذکر سرعت هم نگرفته‌اید؛ آدمی قانونمند و راننده‌ای حرفه‌ای و صاحب خانواده‌ای آبرومند هستید؛ در جامعه برای خود کسی هستد و اسم و رسمی دارید، و...
آیا به طور ناشناس گزارش می‌دهید، به جرم خود اعتراف می‌کنید، یا صحنه را ترک می‌کنید و به خانه می‌روید و آن را فراموش می‌کنید، چون می‌دانید که هیچ‌کس به دنبال مرگ یک بی‌خانمان مست نیست؟
یک شبه پولدار شو!
دوست شما یک پیشنهاد وسوسه‌انگیز و خارق‌العاده دارد: فقط با بک مبلغ اندک در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کن و بعد بنشین و حالشو ببر! دقیقاً هم به شما نمی‌گوید که چگونه این پول اندک ظرف زمانی کوتاه تبدیل به یک سرمایه کلان می‌شود، اما شمّ شما می‌گوید این کار هرچه باشد، قانونی نیست! چه می‌کنید؟ به غریزة خود اعتماد می‌کنید یا به دوست‌تان؟ یا بدتان نمی‌اید کار غیرقانونی را هم تجربه کنید؟ بالاخره پول است...نه؟
قایق نجات
طی یک سفر دریایی به یکباره کشتی با طوفان غیرمنتظره‌ای مواجه می‌شود. طوفان با خشم و خروش ادامه می‌یابد و در نهایت به شما و سایر مسافران گفته می‌شود که باید سوار بر قایق‌های نجات شوید؛
شما درباره‌ی خودتان از یک چیز مطمئنید که که قوی و توانمندید، پس می‌خواهید کمک کنید. وقتی مسافران شروع به صف‌بندی می‌کنند، متوجه می‌شوید که برخی از صف‌ها جمعیت کمتری دارد، یا خانواده هستند، یا گروهی سالمند و یا مجرد و جوان‌تر. اکنون تصمیم شما چیست؟ اینکه به گروهی کمک کنید که خانواده‌اند با چند فرزند قد و نیم‌قد، یا گروهی از سالمندان که قاعدتاً روی کمک شما حساب زیادی باز کرده‌اند، یا اصلاً به کسانی کمک می‌کنید که شانس بیشتری برای نجات و بقا دارند، مثل آن افراد جوان و قوی‌تر؟
و هزاران دوراهی اخلاقی دیگر:
• هنگام خرید در یک فروشگاه، قفسه‌ها را بهم می‌ریزید؛ به متصدی مربوطه می‌گویید یا سکوت می‌کنید و رد می‌شوید؟
• پست بسته‌ای به اشتباه برای شما می‌آورد؛ برچسب حمل و نقل نشان می‌دهد که محتوی بسته، کالای مورد علاقه شما است که خودتان نمی‌توانید آن را بخرید. آن را نگه می‌دارید یا به پست برمی‌گردانید؟
• شما واقعاً همسایه‌‌ی خوبی دارید. کاری به کار شما ندارند. یک چیزی اما ذهن‌تان را درگیر کرده، این همسایه گهگاه رفت و آمدهای مشکوک دارد. حدس شما این است: احتمالاً در کار خرید و فروش مواد مخدر باشد. چه می‌کنید؟ به پلیس می‌گویید؟ یا به شما ربطی ندارد؟
• دوست شما با شادی و هیجان استوری گذاشته است که نامزد کرده است. متأسفانه شما نامزد او را می‌شناسید! فردی خودشیفته که فقط تا زمانی با یک زن می‌ماند که آنچه را که از این رابطه به نفعش است، به‌دست آورد. آیا سعی می‌کنید او را متقاعد کنید که نامزدی را به‌هم زند یا صبر می‌کنید خودش سرش به سنگ بخورد و عبرت بگیرد؟
• یک عالمه از انواع مدل‌های لباس را از فروشگاه بزرگ و مورد علاقه خود می‌خرید. وقتی به خانه می‌رسید، متوجه می‌شوید که یکی از اقلام روی رسید نیست و پولش را نپرداخته‌اید. آیا دوباره به فروشگاه می‌روید و هزینه آن را پرداخت می‌کنید یا به روی خود نمی‌اورید و نگهش می‌دارید؟
• مجبورید در کلاسی حضوری شرکت کنید و رد می‌شوید. اما فرصت یک امتحان آنلاین هم دارید. اگر در این امتحان آنلاین پذیرفته شوید، کار تمام است! بدون اینکه کسی بفهمد، می‌توانید تقلب کنید. آیا از فرصت تقلب استفاده می‌کنید؟
چطور تشخیص دهیم انتخاب درست کدام است؟
ان‌شاءالله در پست بعدی.