«سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ»
تفاوت اسلام ناب و تصوف چیست؟
برخی معتقدند پرسش از تفاوت بین اسلام و تصوف مثل پرسش از تفاوت لاهور با پاکستان یا دهلی با هند است؛ تصوف در دل اسلام است همانطور که لاهور درون پاکستان و دهلی در هند است،
صوفیان همه مسلمان‌اند اما مسلمانان همگی صوفی نیستند.
صوفیه ممکن است شیعه یا سنی باشند.
پس:
دین، اسلام
مذهب: تشبع و تسن
فرقه: به تمام انشعابات (branch) مذاهب، فرقه گویند: امامیه، اسماعیلیه، حنفیه، شافعیه، ...
مذهب فقهی: شیعه امامی، شیعه اسماعیلی، شیعه زیدی/ سنّی حنفی، سنّی مالکی، سنی شافعی، سنی حنبلی
مذهب کلامی: امامی، اشعری، معتزلی، ماتریدی، سلفی، اهل حدیث
آیا تصوف مذهب است؟
مذهب گرچه در لغت به معنای راه است و تصوف نیز یک راه و یک روش است، اما در معنای اصطلاحی به تصوف مذهب نمی‌گویند، بلکه طریقه گویند.
تفاوت‌ها:
اسلام، دین است،
تصوف، طریقه‌ای برآمده از اسلام و در غرب مشهور به «عرفان اسلامی» است.
اسلام برای تقرب به خدا به قرآن و عترت (در تسنن قرآن و حدیث) تمسک دارد؛
تصوف کمتر از ظاهر قرآن، سنت و عترت تبعیت می‌کند.
اسلام پایبند به ظاهر شریعت است،
تصوف پایبند به باطن شریعت و معنویت.
در اسلام موسیقی و سماع جایز نیست،
در تصوف بر سماع و قوالی تأکید می‌شود.
در اسلام بر ذکر خدا (زبانی و قلبی) تأکید می‌شود و نماز نیز نوعی ذکر است،
در تصوف، ذکر رکن است؛ ذکر همان نماز است حتی اگر نماز نخواند.
در اسلام، اسلام کامل‌ترین و آخرین دین است و بر محور ولایت امیرالمؤمنین (ع)،
در تصوف بر صلح کل تأکید می‌شود و به تعداد تمام نفوس، راه بسوی خدا هست.
در اسلام، خداوند یکی است و هیچ‌کس مثل او نیست (قل هو الله احد)
در تصوف انسان می‌تواتد با خدا یکی می‌شود (کثرت در وحدت).
در اسلام، موجوات مخلوق خداوند هستند،
در تصوف موجودات مظهر خداوند.
در دین اسلام غیب نزد خداوند است و به هرکه از انبیاء و اولیاء بخواهد می‌دهد
در مذهب تصوف، شیوخ هم می‌توانند با ریاضت و سیر و سلوک صاحب علم غیب شوند.
در اسلام برای رسیدن به حقیقت بر انجام واجبات و مستحبات تأکید می‌شود
در تصوف، بر سیر و سلوک و مراحلی که گام به گام (منازل سلوک) باید طی شوند.
در اسلام مراد و مرشد و پیر برای رسیدن به حقیقت وجود ندارد، واسطه نیاز نیست،
در تصوف پیر و مراد بسیار تأکید می‌شود و اینکه هیچ‌کس به تنهایی نمی‌تواند به حقیقت برسد.
در اسلام بر تفکر و تفقه در دین بسیار تأکید می‌شود و از تقلید ورکورانه حذر می‌شود
در تصوف بر تقلید بی چون و چرا از پیر و مراد در طریقه تأکید می‌شود.
در اسلام، دعا و حاجت نزد خدا و انبیاء و معصومین (ع) [توسل] می‌برند
در تصوف غیر از نبی مکرم (ص)، به قطب و ابدال نیز.
در اسلام، یک مسلمان فقط بر سیره پیامبر (ص) [و امامانمعصوم (ع)] عمل می‌کند،
در تصوف، یک صوفی به سلک و سلوک پیر و فرقة خود درمی‌آید که می‌تواند فعل و قول پیامبر باشد یا آداب مخصوص فرقه.