«سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ»
دوراهی‌های اخلاقی
دوراهی اخلاقی موقعیت‌هایی هستند که بین انتخاب دو یا چند گزینه گرفتار می‌شویم، بنحوی که هیچ‌کدام راه‌حلی که با دستورالعمل‌های اخلاقی پذیرفته شده سازگار باشد، پیش روی ما قرار نمی‌دهد. زمانی که فرد با یک معضل اخلاقی مواجه می‌شود، مجبور می‌شود گزینه‌ای را انتخاب کند که با اصول اخلاقی یا هنجارهای اجتماعی تثبیت‌شده‌ای همچون قوانین و آموزه‌های دینی (ethics) یا با ادراکات اخلاقی درونی انسان درباره کار درست و غلط (morality) همخوانی ندارد.
با چند دوراهی اخلاقی آشنا شویم؛
شما در چنین موقعیتی چه می‌کنید؟
قایق نجات
طی یک سفر دریایی به یکباره کشتی با طوفان غیرمنتظره‌ای مواجه می شود.
طوفان با خشم و خروش ادامه می‌یابد و در نهایت به شما و سایر مسافران گفته می‌شود که باید سوار بر قایق‌های نجات شوید؛
وقتی مسافران شروع به صف‌بندی می‌کنند، متوجه می‌شوید که برخی از صف‌ها تعداد افراد کمتری دارد، برخی دارای خانواده هستند و برخی به نظر می‌رسد افراد مجرد و جوان‌تری دارند. شما می‌دانید که قوی و توانمند هستید. آیا تصمیم می‌گیرید به گروهی متشکل از سه خانواده با چند فرزند خردسال کمک کنید، گروهی از سالمندان که قاعدتاً می‌توانند روی کمک شما حساب کنند، یا با افراد جوان و قوی همراه شوید که ممکن است شانس بیشتری برای بقا داشته باشید؟
یک راز حیاتی
پسرتان تازه کارش رونق گرفته و به با کلی زحمت دستش را جایی بند کرده‌اید، برایش زن می‌گیرید و تشکیل خانواده می‌دهد و همه چیز خوب است تا آنکه یک روز به شما رازی را می‌گوید، پرده از جنایتی غیرعمدی برمی‌دارد. اما شخص دیگری را به جای او بازداشت و در زندان کرده‌اند. چه می‌کنید؟ پی‌اش را نمی‌گیرید؟ به پلیس خبر می‌دهید؟ کمکش می‌کنید از کشور خارج شود؟
دوست طعنه‌زن
دوست شما بسیار شوخ‌طبع است. با این حال، گاهی اوقات شوخی‌های او تا حد تمسخر دیگران آن هم با شیوه‌های آزاردهنده پیش می‌رود. مثلاً او به یک نقص فیزیکی اشاره می‌کند یا به دنبال چیز عجیب و غریب یا متفاوت در مورد یک شخص می‌گردد و اظهار نظر ناخوشایندی می‌کند. وقتی با دوست‌تان این کار را می‌کند، احساس ناراحتی می‌کنید. آیا به او چیزی خواهید گفت یا همراه او از سر ناچاری می‌خندید؟
بزن و در رو!
اواخر شب، در یک طوفان شدید در حال رانندگی به سمت خانه هستید. یک آدم مست به یکباره می‌پرد جلوی ماشین شما و شما سعی می‌کنید بایستید، اما به او می‌زنید. کسی شما را نمی‌بیند. یک ادم مست و بی‌خانمان و با ظاهری کثیف و ژولیده انگار هم بی‌کس و کار است. شما برای اینکه بدانید او چقدر آسیب دیده است، پیاده می‌شوید اما متوجه می‌شوید که او مرده!
شما تابحال حتی یک تذکر سرعت هم نگرفته‌اید؛ آدمی قانومند و راننده‌ای حرفه‌ای و صاحب خانواده‌ای آبرومند هستید؛ در جامعه برای خود کسی هستد و اسم و رسمی دارید، و...
آیا به طور ناشناس گزارشی تهیه می کنید، به جرم خود اعتراف می کنید، یا صحنه را ترک می‌کنید و به خانه می‌روید و آن را فراموش می‌کنید، چون می‌دانید که هیچ‌کس به دنبال مرگ یک بی‌خانمان مست نیست؟
یک شبه پولدار شو!
دوست شما یک پیشنهاد وسوسه‌انگیز و خارق‌العاده دارد: فقط با بک مبلغ اندک در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کن و بعد بنشین و حالشو ببر! دقیقاً هم به شما نمی‌گوید که چگونه این پول اندک ظرف زمانی کوتاه تبدیل به یک سرمایه کلان می‌شود، اما شمّ شما می‌گوید این کار هرچه باشد، قانونی نیست! چه می‌کنید؟ به غریزة خود اعتماد می‌کنید یا به دوست‌تان؟ یا بدتان نمی‌اید کار غیرقانونی را هم تجربه کنید؟ بالاخره پول است...نه؟
و هزاران دوراهی اخلاقی دیگر:
• هنگام خرید در یک فروشگاه، قفسه‌ها را بهم می‌ریزید؛ می‌گویید یا سکوت می‌کنید؟
• پست بسته‌ای به اشتباه برای شما می‌آورد؛برچسب حمل و نقل نشان می دهد که محتوی بسته، یک کالای مورد علاقه شما است که خودتان نمی‌توانید آن را بخرید. آن را نگه می‌دارید یا به پست اطلاع می‌دهید؟
• شما واقعاً همسایه‌‌ی خوبی دارید. کاری به کار شما ندارند. یک چیزی اما ذهن‌تان را درگیر کرده، این همسایه گهگاه رفت و آمدهای مشکوک دارد. حدس شما این است: شاید در کار خرید و فروش مواد مخدر باشد. چه می‌کنید؟ به پلیس می‌گویید؟ به شما ربطی ندارد؟
• دوست شما با شادی و هیجان استوری گذاشته است که نامزد کرده است. متأسفانه شما نامزد او را می‌شناسید! فردی خودشیفته که فقط تا زمانی با یک زن می‌ماند که آنچه را که از این رابطه به نفعش است، به‌دست آورد. آیا سعی می‌کنید او را متقاعد کنید که نامزدی را به‌هم زند یا به او اجازه می‌دهید خودش سرش به سنگ بخورد و عبرت بگیرد؟
• یک عالمه از انواع مدل‌های لباس را از فروشگاه بزرگ و مورد علاقه خود می‌خرید. وقتی به خانه می‌رسید، متوجه می‌شوید که یکی از اقلام روی رسید نیست و پولش را نپرداخته‌اید. آیا دوباره به فروشگاه می‌روید و هزینه آن را پرداخت می‌کنید یا به روی خود نمی‌اورید؟
• مجبورید در کلاسی حضوری شرکت کنید و رد می‌شوید. اما فرصت یک امتحان آنلاین هم دارید. اگر در این امتحان آنلاین پذیرفته شوید، کار تمام است! بدون اینکه کسی بفهمد، میتوانید تقلب کنید. آیا از فرصت تقلب استفاده می‌کنید؟
چطور تشخیص دهیم انتخاب درست کدام است؟
ان‌شاءالله در پست بعدی.